De kracht van rituelen

Een overstapdienst …. Ik had er nog nooit van gehoord. Het bleek te gaan om een kerkdienst waarin jongeren centraal stonden die de overstap gingen maken van de basisschool naar de middelbare school. Met verschillende rituelen namen zij afscheid van hun kinderrol in de kerk. Daarna werden ze feestelijk verwelkomd bij de jongvolwassenen. Er was een mooi moment waarin de ouders met de handen op de schouders van hun kind stonden. Het kind werd aangemoedigd om een stap vooruit te zetten, hun toekomst in, en de ouders deden een stap naar achteren. Ik vond het heel ontroerend.

Dit herinnerde mij aan een reis naar Afrika waar ik getuige was van een zelfde soort traditie. Jonge jongens moesten een tijd in de wildernis doorbrengen om hun mannelijkheid te tonen. Ik besefte opnieuw dat dergelijke ervaringen heel krachtig en vormend zijn. Ze onderstrepen de diverse mijlpalen en levensfasen.
Bestaat dat anno 2018 nog in Nederland? Wordt er nog tijd vrijgemaakt voor dergelijke momenten? Hebben wij in onze cultuur nog rituelen en tradities om overgangen of situaties te bekrachtigen?

Laatst was er een pubermeisje in mijn praktijk dat mij vertelde over haar eerste menstruatie. In eerste instantie was ze geschrokken van deze ontdekking, want ze was nog behoorlijk jong. Maar ze was heel blij met de reactie van haar moeder. Die had haar gefeliciteerd, haar welkom geheten bij de vrouwenclub en mee genomen voor een kopje thee met lekkers. Deze aandacht maakte dat dit meisje met een positief gevoel dit verhaal aan mij wilde vertellen.

Hierbij dus een pleidooi voor meer aandacht voor rituelen en tradities in gezinnen of klaslokalen. Ze geven namelijk houvast en veiligheid. Daarmee zorgen ze voor verbinding en basis. Het hoeft niet allemaal zo groots te zijn. Een duidelijk welkomstritueel in de klas (de kinderen s’ochtends bij de deur begroeten met een handdruk of de dag starten met een gedichtje) kan morgen geïntroduceerd worden. Een vast liedje bij het slapen gaan is ook makkelijk uitvoerbaar. Het gaat erom dat je met elkaar iets onderneemt wat specifiek is voor die groep, waardoor verbondenheid ontstaat. Zo kun je rituelen ook heel goed gebruiken om in nieuwe schoolgroepen of samengestelde gezinnen een nieuw verbond te creëren.

Ik herinner me zelf nog de zaterdagavonden voor de tv in mijn eigen jeugd . We keken naar een grappige show van André van Duin of een quiz met Willem Ruis. Het bakje chips maakte het compleet. Ik voel ook nog steeds de trots en het plezier toen we, na onze diploma-uitreiking, juichend door de stad reden boven op een open kar achter een trekker. Deze terugblik zorgt nog steeds voor een warm gevoel.

In ons eigen gezin zoeken wij aan het einde van het schoolseizoen een kaart uit voor elk van onze zonen. Daarop schrijven wij een terugblik op het schooljaar en een wens voor het komende jaar. Ook voor onze zonen is er een soort van mannelijkheidsritueel. Elk jaar gaan zij met hun vader (en vrienden van die vader met hún zonen) op ‘’mannenweekend’’. De moeders krijgen nooit helemaal te horen wat er allemaal plaatsvindt. Tussen de regels door vangen we wel geluiden op over het uitplassen van kampvuurtjes, avondwandelingen, het zoeken van paddenstoelen in het bos en ellenlange spelsessies van Kolonisten van Catan. Maar er blijven nog genoeg geheimen over.

In mijn werk steek ik aan het begin van een sessie altijd een kaarsje aan en heb ik een vaste beginoefening met elk kind. Op die manier wordt de overgang gemaakt van de buitenwereld naar ‘’tijd voor jezelf’’ (zoals ik het aan kinderen uitleg).

Juist dit soort rituelen zorgt voor verbinding en contact. Het zijn zaken die alleen op die plek en op dat moment gebeuren en dat maakt ze waardevol. Je weet dat je ergens bij hoort en dat je iets gezamenlijks deelt. Het helpt om waarde toe te voegen en met elkaar iets nieuws op te bouwen. Het zorgt voor betrokkenheid en daarom voor welbevinden.

Ik ben me bewust van de kracht van rituelen? En jij?

Gepubliceerd via Pica-uitgeverij, september 2018